De keuze van Peter
Met een flinke dosis sprankelende, maatschappelijk geëngageerde, visionaire en/of grappige boeken/podcasts/muziek/
The Next Civil War – Stephen Marche (boek)
“Het is niet omdat je niet wilt dat het gebeurt, dat het niet zal gebeuren.”
Waarschuwing voor wie vrolijke zwembadlectuur zoekt: sla dit stuk over en zoek snel een ander boek. Wie daarentegen wil weten wat er onder het oppervlak borrelt in de VS en wat het land de volgende 10 à 15 jaar mogelijk te wachten staat, leest best wel even voort. Zelf ontdekte ik het boek nadat eind mei in de Financial Times een redactioneel stuk verscheen met als verontrustende titel “Is America headed for civil war?” Daarin kwam het onderstaande boek onder meer ter sprake.
Het boek begint met de vaststelling dat de Verenigde Staten vandaag verdeelder en gepolariseerder zijn dan ooit. Vervolgens kijkt het naar de mogelijke vonken die het land in de nabije toekomst in brand kunnen zetten: een conflict tussen milities en het Amerikaanse leger, de moord op de president of de overstroming van een megastad als New York. Elk scenario wordt gestaafd met een karrenvracht aan cijfers, studies, analyses en peilingen. De auteur sprak dan ook met tientallen militairen, sociologen, geografen, politieke wetenschappers en geschiedkundigen. Het werk valt dan nog het beste te omschrijven als “speculatieve non-fictie” – het blijft een mogelijk toekomstbeeld maar wel eentje dat goed onderbouwd is. Het maakt de conclusies alleen des te verontrustender.
De VS zijn vandaag dan ook de Verdeelde Staten van Amerika. De afschaffing van Roe v. Wade door het Supreme Court – en verhitte debatten achteraf – is het meest recente voorbeeld. Maar denk ook aan de debatten over wapenbezit, de Black Lives Matter-beweging, de culture wars of de scheiding tussen kerk en staat. Links en rechts staan in de VS met getrokken messen tegenover mekaar. Dat mag trouwens letterlijk genomen worden: in de VS zijn naar schatting 400 miljoen vuurwapens en 1000 miljard patronen munitie in particulier bezit.
De andere cijfers in het boek zijn zo mogelijk nog sprekender. In 1960 wilde vijf procent van de Republikeinen en zes procent van de Democraten niet dat hun zoon of dochter zou huwen met iemand van de andere partij. Vandaag is dat opgelopen tot de helft van de Republikeinen een derde van de Democraten. Tot op vandaag is 70 (zeventig!) procent van de Republikeinen ervan overtuigd dat President Joe Biden op onrechtmatige manier aan de macht is gekomen. Ook binnen het Congres en gerecht neemt de verdeeldheid toe. Vroeger werd er in het Congres vaak gestemd over partijlijnen heen, vandaag is dat nauwelijks nog het geval. Ook in de Supreme Court stemmen rechters steeds vaker langs ideologische partijlijnen. Het slechte nieuws is dat de polarisering en wederzijdse haat alleen nog maar zal toenemen. Gematigde stemmen in de politiek raken niet verkozen, de media is verdeeld volgens partij (CNN voor Democraten en Fox News voor Republikeinen) en sociale media zijn de brandversneller die tegenstellingen alleen nog maar verder aanwakkert. Haat, verontwaardiging en afkeer voor de andere zijn het belangrijkste vliegwiel – zowel in politiek, publieke debat, media en sociale media.
Dit boek is geen vrolijk boek. Toch maakt het dat niet minder lezenswaardig. Het is dan ook bijzonder goed onderbouwd met cijfers en historische analogieën. De ruim geconsulteerde experts maken het alleen maar sterker. Los van een analyse (en speculatieve voorspelling) bevat het ook belangrijke lessen voor Europeanen.
Wat gebeurt in de Verenigde Staten heeft altijd gevolgen voor de rest van de wereld. Een nog verder verdeelde VS zou dan ook een geopolitieke catastrofe zijn. Bondgenoten als Europa zouden er in dat geval helemaal alleen voor staan. Denk alleen al maar aan de leidende rol die de VS de afgelopen jaren speelden binnen de NAVO of aan de significante militaire steun voor Oekraïne de afgelopen maanden. Een wereld met een verdeelde VS is een instabiele wereld – waarin Europa helemaal op zichzelf is.
Ten tweede hebben Europeanen zich lang miskeken op de verkiezing van Donald Trump. Opiniestukken, boeken, artikels en debatprogramma’s werden gewijd aan de figuur Trump. Die werd beschouwd als een aberratie en een historische vergissing die wel zou worden rechtgezet. Dat is een naïeve inschatting. Trump is het gevolg van een tot op het bot verdeeld land, niet het omgekeerde. Als de polarisering zich op deze manier verderzet, zullen er echter nog Trumps komen – zowel bij de Democraten als Republikeinen. Vandaag zijn vooral middelpuntvliedende krachten aan het werk, op middelpuntzoekende of verbindende krachten is het vooralsnog wachten.
Heel wat van de mechanismen van polarisering en het verdwijnen van de middle ground vinden vandaag ook in Europa plaats. Pandemie, vrijheidsbeperkingen, oorlog en inflatie zijn een bijzonder gevaarlijke combinatie die protest en polarisering kunnen aanwakkeren. In plaats van ons te focussen op de gevolgen van polarisering, kijken echter we beter naar de oorzaken en hoe we daaraan iets zouden kunnen doen.
De voorspellingen in dit boek zijn niet in steen gebeiteld. Niemand hoeft ze als het centrale scenario te beschouwen, maar wie ze volkomen negeert of wegwuift, doet dat op eigen risico. De verleiding is groot om de toekomst te zien als een verlengde van het recente verleden. Dat is niet het geval. Niemand voorspelde de financiële crisis, de val van Lehman Brothers, de Arabische Lente of de invasie van Oekraïne. Het is dan ook verstandig om ook zogenaamde “outliers” in de scenarioplanning op te nemen.
Ten slotte is het boek vooral een luide wake-upcall om over de onderliggende problemen van de VS – en bij uitbreiding het Westen – na te denken. Hoe is het zover gekomen, waarom hebben we dit zo lang kunnen negeren en hoe slagen we erin om onze samenlevingen opnieuw harmonieuzer te maken? Eerder dan pessimisme of verslagenheid zou dàt de call to action moeten zijn na het lezen van dit boek.
